Terugblik landelijke dag 2019: ‘Kleur bekennen over fysieke belasting’

Al vijf jaar nodigen de leden van het Netwerk Duurzaam Fysiek Werk elkaar uit voor een kijkje op de werkvloer. Zij laten elkaar zien met welke maatregelen en oplossingen ze de fysieke belasting van medewerkers verbeteren. Maar ook kleur bekennen helpt bedrijven verder; laten zien waar het nog niet lukt de juiste aanpak te vinden en de aanwezige ondernemers en experts vragen om mee te denken. Zo gaat iedereen met nieuwe ideeën naar huis. Deze keer een blik onder de motorkap over fysieke belasting in de automotive sector.

Het Netwerk viert haar 5-jarig jubileum en bestaat inmiddels uit ruim 700 leden. Op 29 oktober waren we voor de 6^e landelijke dag te gast bij VDL Nedcar in Born. Een fabriek met een oppervlakte van 130 voetbalvelden waar jaarlijks 200.000 auto’s worden geproduceerd door zo’n 6.000 medewerkers. We worden welkom geheten door Jennifer van der Leegte, directielid van de VDL Groep. Met 104 bedrijven, ruim 17.000 medewerkers en een productieoppervlakte van 1,4 miljoen m² verspreid over 20 landen laten zij zien dat de maakindustrie toekomst heeft in West-Europa. Haar ervaring is dat er ondanks vergaande robotisering juist banen bijkomen. Over arbo & milieu, onderdeel van haar portefeuille, zegt ze: “iedere medewerker hoort een veilige werkplek te hebben”. Ze pleit voor een mix van jonge en ervaren medewerkers waarin samenwerking en van elkaar leren centraal staat.

Een unieke blik onder de motorkap

Met de 60 deelnemers stappen we in de trein bij Jo Verkuijlen en Vic Sturmans voor een unieke kijk achter de schermen. In de pershal, de carrosseriehal en de montagehal zien we Mini’s en de BMW X1 van staalplaat tot gepersonaliseerde spiegelkap geproduceerd worden. We sluiten af met een film over de lakstraat want die is volledig stofvrij en niet toegankelijk voor publiek.

Tijdens de rondleiding valt op dat er vooral robots aan het werk zijn. 25 jaar geleden was manueel puntlassen de hoofdactiviteit en dat proces is nu volledig gerobotiseerd. De weinige mensen die we aan het begin van de tour zien, hebben vooral controle- , in- en uitvoertaken. Pas bij de eindmontage verandert dat beeld en zien we vooral mensen in en om de auto’s onderdelen monteren. Door steeds de hoogte van de carrosserie aan te passen wordt het werk voor de medewerkers zo toegankelijk mogelijk gemaakt. Toch komt bukken en boven het hoofd reiken nog regelmatig voor. En tillen en montage van zware onderdelen gebeurt door manipulatoren, waardoor medewerkers alleen lichtere onderdelen nog zelf tillen.

Aanpak van fysieke belasting in de automotive loont!

“Het is in ieders belang is om de aanpak van fysieke belasting serieus te nemen”, aldus Luc Gielen, directeur Gezond en Veilig Werken van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De cijfers liegen er niet om. Jaarlijks rapporteren meer dan 100.000 werknemers beroepsziekten aan schouders, rug en knie door te zware fysiek belasting. Dit kost bedrijven 1,5 miljard euro aan verzuimkosten per jaar. De praktijkvoorbeelden uit het netwerk laten zien dat het investeren in technische en organisatorische oplossingen om fysieke belasting te voorkomen niet alleen het verzuim omlaag brengt, maar vaak ook gepaard gaat met een stijging van de productiviteit en medewerkerstevredenheid. Wanneer medewerkers ook nog zelf betrokken zijn bij het bedenken en het ontwikkelen van maatregelen, biedt dat de grootste kans op succes.

Kleur bekennen: de aanpak van VDL Nedcar

Sandra Haagmans, arbeidshygiënist en veiligheidskundige bij VDL Nedcar, vertelt hoe Nedcar de fysieke belasting in kaart brengt: de werkplekken krijgen kleurcodes. De aanpak van fysieke belasting is geïntegreerd in het ‘First Choice Operating Model’ (Fcom): het productieproces met daarin alle logistiek, normen, richtlijnen en feedback. Medewerkers vullen met hun eigen team een RI&E in met vragen over verschillende vormen van fysieke belasting. Die wordt naast een beoordeling door de ergonoom gelegd. Met het verkeerslicht model wordt per taak aangegeven hoe lang achtereen de werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd. Bij groen kan een gezonde medewerker dit werk acht uur per dag uitvoeren zonder klachten te krijgen. Geel wordt gegeven bij twijfel en bij rood is het vrijwel zeker dat er klachten kunnen ontstaan. Op deze werkplekken rouleren de medewerkers, zodat ze bijvoorbeeld niet langer dan twee uur achtereen dezelfde handeling uitvoeren.

Ergonoom Marcel Simons laat zien dat in de ontwerpfase van nieuwe werkplekken al wordt nagedacht over fysieke belasting in de automotive sector. Ze gebruiken de NIOSH methode om per taak het maximale tilgewicht te bepalen. Zo moeten medewerkers veel bukken en draaien bij het monteren van de front end module van elke auto. Het aangeschafte tilhulpmiddel werd echter niet gebruikt. Daarna is samen met de medewerkers een pakket van eisen opgesteld en werd de leverancier om een nieuwe oplossing gevraagd. Bij het verbeteren van het proces voor de montage van de remschijven zijn medewerkers vervolgens direct vanaf het begin betrokken.

Rondetafels

Na elke landelijke dag horen we weer dat deelnemers het fijn vonden om in kleine setting dieper op een onderwerp in te gaan. Dus ook deze keer sloten we de dag af met rondetafelsessies. Organisaties die te maken hebben met fysieke belasting deelden hun aanpak en de uitdagingen waar ze voor staan. Dit keer hielden KLM, Schneider Electric, Van der Velden Rioleringsbeheer en ook VDL Nedcar elk twee rondetafelsessies waarbij deelnemers aan het denken werden gezet en hun eigen tips konden delen.

KLM werkt met een safety management systeem dus na elke melding van een ongeval of ongezonde werkplek doen ze onderzoek. Bronaanpak staat voorop, maar dat is niet altijd zomaar te realiseren. Denk aan de bagageafhandeling: door het vliegtuigontwerp moeten de koffers nog altijd met de hand van een kar op de band het vliegtuig in en vice versa. Een koffer weegt maximaal 23 kilo, maar bij de businessclass is de limiet 32 kilo. En het is lastig om wereldwijd geldende normen hiervoor op te stellen. Door de grote variatie in koffers is robotisering tot dusver niet mogelijk gebleken dus is het regelmatig rouleren van taken de enige manier om de belasting per medewerker te verminderen.

Aan tafel bij Schneider Electric kwamen ‘10 golden rules’ voorbij, met als highlights: maak fysieke belasting net zo belangrijk als veilig werken. Geef medewerkers kennis over fysieke belasting en leid interne coaches op, die medewerkers kunnen helpen met het analyseren en verbeteren van de eigen werkplek. Geef fysieke belasting structurele aandacht met campagnes en zorg dat het op de agenda’s van bijvoorbeeld de ‘dagstart’ en werkoverleggen komt en blijft. Maak het onderdeel van de cultuur, zorg voor een goede ‘onboarding’ van nieuwe medewerkers en betrek medewerkers bij veranderingen en verbeteringen.

Van der Velden Rioleringsbeheer heeft een gezamenlijke visie ‘Fit4Work’ ontwikkeld met drie pijlers: werkvermogen, employability en vitaliteit. Twee regionale klankbordgroepen met elk 40 deelnemers vanuit alle lagen van de organisatie ontwikkelen activiteiten vanuit deze visie. Fysieke belasting is een ingewikkeld item. Ze zijn daarom veel meer gaan inzetten op afwisseling en herstel van de medewerkers. Als een van de weinigen in de branche kunnen ook operationele medewerkers hier part time werken en worden in avonden en het weekend e-mails niet meer gepusht. Ook hebben ze geleerd meer aandacht te besteden aan de middenlaag van leidinggevenden want die kunnen medewerkers prikkelen, stimuleren en informeren over de mogelijkheden. “Je hebt een medewerker immers liever drie dagen dan helemaal niet doordat die uitvalt.”

Ook voor VDL Nedcar was er nog een tip van de dag tijdens hun rondetafelsessie. Het proces hebben ze goed gestroomlijnd. Nu is aandacht nodig voor het opleiden van de interne coaches.

Met dank aan VDL Nedcar voor het openstellen van haar deuren en KLM, Schneider Electric en Van der Velden Rioleringsbeheer voor het delen van hun praktijkverhalen.

Foto’s: Iris Loonen
Cartoons: Cunera Joosten